Mediacje rówieśnicze – dzieci, mądrzejsze od dorosłych
Mediacje rówieśnicze – dzieci, mądrzejsze od dorosłych
Czym jest mediacja rówieśnicza?
Mediacja, jako alternatywny sposób rozwiązywania konfliktów społecznych przy pomocy bezstronnej osoby – mediatora zdobywa w Polsce coraz większą popularność. To forma radzenia sobie ze sporami na wielu płaszczyznach życia. Dopiero raczkuje jednak szczególny model mediacji, jakim jest mediacja rówieśnicza. Polega ona na podjęciu próby porozumienia się przez zwaśnione strony przy pomocy rówieśnika, który pełni rolę mediatora. O szczególnym typie tej mediacji decyduje właśnie osoba mediatora, który jest również dzieckiem lub nastolatkiem.
Gdzie na świecie mediacja rówieśnicza już funkcjonuje?
W Polsce mediacje rówieśnicze są jeszcze mało popularne, jednak na świecie występują od lat siedemdziesiątych XX wieku[1]. W Wielkiej Brytanii wprowadzono je do szkół w 1981 roku, działają także w Irlandii, RPA, oraz w Nowej Zelandii.
To Nowozelandzka Fundacja Pokoju wdrożyła pierwszy projekt „Fajna szkoła” (ang. Cool School) w szkołach podstawowych w 1990 roku, a dwadzieścia pięć lat później przeniosła go do szkół na wyższych poziomach.
Czy dzieci mogą być mediatorami?
Czy uczeń może być mediatorem? Tak! Oczywiście mediatorem rówieśniczym. Wiek minimalny dziecka, to ok. dziesięciu lat. Trzeba zwrócić uwagę, że dziesięciolatek/tka może efektywnie prowadzić mediacje jedynie w swojej grupie rówieśniczej.
Dorośli często nie doceniają dzieci, zapominają, że dzieci jeszcze nie wypracowały sobie bardzo subiektywnej percepcji. Są obiektywne, spontaniczne, szczere
i kreatywne. Dzięki tym cechom, po odbyciu szkolenia na mediatora rówieśniczego mogą być bardzo dobrymi mediatorami.
Szkolenie ucznia na mediatora rówieśniczego powinno trwać 20 godzin[2], należy
w tym czasie przekazać podstawowe informacje na temat mediacji, jej zasad, celu
i podstawach procedur, wypada także przeprowadzić z kandydatami na młodych mediatorów szereg symulacji i warsztatów.
Jakie spory mogą być rozwiązywane przez uczniów?
Co do rodzajów konfliktów rozwiązywanych w ramach mediacji rówieśniczych są dwa modele. Pierwszy, to opracowanie zamkniętego katalogu spraw, jakie uczniowie
w szkole mogą mediować. Jednak to ujęcie jest bardzo wąskie i w mojej ocenie jest niepraktyczne. Drugi model zakłada, że wszystkie spory mogą być rozwiązywane drogą mediacji rówieśniczych. To rozwiązanie wydaje się być racjonalnym, przy założeniu, że wyłączone będą czyny o charakterze przestępczym (w przypadku dzieci po ukończeniu 13 roku życia)[3].
Uważam jednak, że mocno dyskusyjne może być traktowanie niektórych sporów przez nauczycieli i dyrekcję szkoły dwutorowo, to znaczy jednoczesna zgoda na mediację i kara. Powinno być tu jasne rozdzielenie, jeżeli uczniowie między sobą mediują, to kara ze strony nauczyciela może być wyjątkiem, a nie regułą.
Zalety wprowadzenia mediacji rówieśniczej do szkoły
Wprowadzenie mediacji rówieśniczej do szkoły ma bardzo wiele zalet, co zauważyli już pedagodzy, w krajach, gdzie funkcjonuje ona od lat. Przede wszystkim wdrożenie zasad sprawiedliwości naprawczej w placówce oświatowej ogranicza w znacznym stopniu poziom agresji i przemocy wśród uczniów. Dzięki otwartej dyskusji i rozwiązywaniu problemów drobne konflikty w życiu szkolnym mają szansę nie eskalować. Jeżeli pedagodzy pomogą uczniom stać się ambasadorami sprawiedliwości społecznej, to istnieje realna szansa na wprowadzenie wielu pozytywnych zmian w szkole i poprawę jakości życia w tej niewielkiej społeczności. Mediacje rówieśnicze uczą tolerancji, dialogu, panowania nad uczuciami,
a także rozwijają u młodzieży kreatywność i inteligencję emocjonalną.
Trzeba podkreślić, że kultura dyskusji i dogadywania się wśród młodzieży może
w istotny sposób zmniejszyć przypadki alienacji uczestników konfliktów, którzy nie potrafią poradzić sobie z emocjami i w rezultacie dopuszczają się aktów autoagresji[4]. Wypada także przypomnieć, że funkcjonowanie w szkole mediacji wpisuje się w edukację prawną prowadzoną wśród dzieci i młodzieży[5].
Mediacje rówieśnicze, to wygrana dla całej szkoły, dla nauczycieli, dyrekcji, rodziców i przede wszystkim dla dzieci.
Jak wdrożyć mediacje rówieśnicze w szkole?
Wprowadzenie mediacji, jako sposobu na radzenie sobie dzieci z konfliktami, to proces długofalowy i nie działa natychmiast, jak za dotknięciem czarodziejskiej różdżki. Odbywa się przy pomocy dorosłych, to oni przede wszystkim są inicjatorami i pomysłodawcami. Ich rolą jest czuwać, pomagać i wspierać młodych mediatorów. Dokładnie opisuję krok po kroku, jak to zrobić w e-booku pt. Mediacje szkolne i rówieśnicze. Jak budować relacje w szkole. Porady dla nauczyciela. Ważnym jest jednak, aby pamiętać, że zmiany będą widoczne po czasie, potrzebne jest do tego zaangażowanie i chęci środowiska.
[1] Por. M. Liebmann, Mediation in Context, Jessica Kingsley Publishers, London, 2000.
[2] Rzecznik Praw Dziecka, Standardy mediacji rówieśniczej i szkolnej w szkołach i innych placówkach oświatowych, Warszawa, 2017.
[3] Mediacja w sprawach nieletnich.
[4] Zob. https://serwisy.gazetaprawna.pl/edukacja/artykuly/1414773,samobojstwa-w-szkole-mlodziez-nie-chce-zyc.html [data dostępu: 18.03.2020]
[5] Zob. rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 9 sierpnia 2017r. w sprawie zasad organizacji
i udzielania pomocy psychologiczno – pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach (Dz.U. z 2017 r. poz.1591): „Do zadań pedagoga i psychologa w przedszkolu, szkole i placówce należy
w szczególności: 6) inicjowanie i prowadzenie działań mediacyjnych i interwencyjnych w sytuacjach kryzysowych.